Ο πόνος είναι βασικό κομμάτι της προπόνησης και του αγώνα τριάθλου ενώ την ίδια στιγμή αποτελεί το μεγαλύτερο εμπόδιο των τριαθλητών ενώ κυνηγούν τους στόχους τους.
Παίζει έναν σημαντικό ρόλο στην παροχή πληροφοριών για την κατάσταση του αθλητή, συμπεριλαμβανομένων του επίπεδο της προσπάθειας και της έντασης του προπονητικού προγράμματος. Αλλά ο πόνος είναι και μια επίμονη και δυναμική σωματική προειδοποίηση για το σώμα του αθλητή, που συχνά του φωνάζει να σταματήσει ! Είτε λοιπόν χρησιμοποιεί τον πόνο σαν σύμμαχο για να πετύχει τους στόχους του στο τρίαθλο είτε σαν εχθρό που θα τον εμποδίσει να κάνει πραγματικότητα τα όνειρά του, αυτό εξαρτάται από την προσωπική αντίληψη για τον πόνο και κατά πόσο μπορεί να τον διαχειριστεί προς όφελός του.
Αν χρησιμοποιεί τον πόνο σαν κάτι θετικό, έχει ξεκινήσει από μια ρεαλιστική προσέγγιση σχετικά με το τι πραγματικά είναι. Αν στο τέλος μιας διαδρομής τρεξίματος, η σκέψη είναι ότι ήταν η πιο επώδυνη προπόνηση, εκεί ακριβώς χρειάζεται μια προσέγγιση στον πόνο. Πρέπει να συνειδητοποιήσει ο αθλητής τη διαφορά μεταξύ οδύνης, πόνου και σωματικής δυσφορίας.
Ίσως να βοηθήσει αν το δούμε με γεγονότα. Αυτό που βιώνουν οι αθλητές στο τρίαθλο δεν είναι οδύνη. Ο λόγος που χρησιμοποιούν κάποιοι τέτοιες λέξεις είναι για να το αισθανθούν πιο σκληρό και ηρωικό. Τέτοιες λέξεις οι ειδικοί χρησιμοποιούμε με ανθρώπους που υποφέρουν από καρκίνο διότι εκεί ο πόνος είναι έντονος, κρίσιμος, μεγάλης διάρκειας, απειλητικός για τη ζωή τους και συχνά μη-ελεγχόμενος.
Στις προπονήσεις όμως και στους αγώνες, δεν μπορούμε καν να μιλάμε για πόνο. Ο αληθινός πόνος έρχεται από τραυματισμούς. Αυτός ο πόνος είναι παρόμοιος της οδύνης, αλλά παρόλο που ορισμένες φορές μπορεί να είναι πολύ έντονος – δεν είναι απειλητικός για τη ζωή, συνήθως δεν έχει μεγάλη διάρκεια και μπορεί να ελεγχθεί πολύ πιο εύκολα.
Αυτό που αισθάνεται ο αθλητής στην προπόνηση και στον αγώνα, είναι δυσφορία. Πονάει και έχει αντίκτυπο στην προσπάθειά του ενώ προπονείται ή αγωνίζεται, αλλά μπορεί να μειώσει την δυσφορία αν ρίξει τον ρυθμό του ή αν σταματήσει. Αν επιλέγουμε όμως να το λέμε πόνο, συμφωνούμε ότι θα το κάνουμε πρώτον γιατί είναι πιο απλή λέξη, αποτελείται μόνο από 4 γράμματα, είναι πιο συνήθης στη χρήση γενικώς, και μας κάνει να αισθανόμαστε και λίγο ήρωες. Αλλά ακόμα κι αν το λέμε πόνο, τώρα ξέρουμε τι πραγματικά είναι και αυτή η προσέγγιση είναι το πρώτο βήμα στη διαχείριση του πόνου.
Το επόμενο βήμα για να ξεπεράσει ο αθλητής τον πόνο στο τρίαθλο είναι να κατανοήσει ότι ο πόνος δεν είναι απλά μια σωματική εμπειρία που πρέπει να αντέξει στην προπόνηση και τους αγώνες του. Ο πόνος αποτελεί μια μείζονα ψυχολογική παράμετρο. Ο τρόπος με τον οποίο ο αθλητής σκέφτεται τον πόνο και τα συναισθήματα που συνδέει με τον πόνο, επηρεάζουν τον πόνο που αισθάνεται. Ο τρόπος που ερμηνεύει τον πόνο είτε τον οδηγεί σε νέα και υψηλότερα επίπεδα επίδοσης ή τον επιβαρύνει στην κινητοποίησή του, μειώνει την αυτοπεποίθησή του, αυξάνει το άγχος του και του αποσπά την συγκέντρωση του στην προπόνηση και τον αγώνα. Αν μπορεί να ερμηνεύσει τον πόνο με θετικό τρόπο, ο πόνος που θα αισθανθεί θα είναι καλύτερος και λιγότερο έντονος.
Ο πόνος είναι εχθρός.
Όντως. Ο πόνος είναι εχθρός όταν ο αθλητής ξεκινάει με αρνητικές αντιλήψεις όπως «ο πόνος είναι κάτι κακό», «ο πόνος σημάνει την αδυναμία μου» και «ο πόνος σημάνει την αποτυχία μου». Αυτή η στάση απέναντι στον πόνο βάζει τον αθλητή σε συλλογισμό εντελώς αμυντικό όπου με την πρώτη αίσθηση πόνου στην προπόνηση ή τον αγώνα θα ενεργοποιήσει έναν φαύλο κύκλο αρνητικών σκέψεων και αρνητικών συναισθημάτων. Όταν κάνει τις επαναληπτικές διαδρομές στην πισίνα, τις αναβάσεις με το ποδήλατο ή τα μισάωρα τρεξίματος κι αρχίζει να σκέφτεται «Δεν το αντέχω. Τι κάνω εδώ τώρα ? Αξίζει τελικά ?» αυτός ο αρνητικός εσωτερικός διάλογος στην ουσία θα του αυξήσει τον πόνο που ήδη αισθάνεται, θα του μειώσει την επιθυμία να παλέψει και να ξεπεράσει τον πόνο του και θα του περιορίσει σημαντικά τα οφέλη που θα είχε από την προπόνηση.
Οι πιο πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι τα συναισθήματα που συνδέουμε με τον πόνο, έχουν σημαντική επιρροή στην ένταση του πόνου που αισθανόμαστε. Τρέχει και πονάει. Αρχίζει να θυμώνει και να ματαιώνει ότι δεν θα φτάσει τον στόχο του στον χρόνο. Οργίζεται με τον εαυτό του που δεν έχει προπονηθεί σκληρά. Μπορεί να αισθανθεί και απόγνωση σχετικά με την ικανότητά του να τερματίσει. Όταν ο αθλητής συνδέει αυτά τα αρνητικά συναισθήματα με τον πόνο που έχει στην προπόνηση ή τον αγώνα, το άμεσο αποτέλεσμα είναι να νοιώθει ότι πονάει ακόμα πιο πολύ. Παρουσία λοιπόν της δικής του αίσθησης πόνου, του αρνητικού εσωτερικού διαλόγου και των αρνητικών συναισθημάτων, οι πιθανότητες για μια καλή προπόνηση και επιτυχία στον αγώνα είναι απειροελάχιστες.
Ο πόνος είναι σύμμαχος.
Για να γίνει ο πόνος του αθλητή σύμμαχός του, χρειάζεται αφοσίωση, προσπάθεια και πολύ εξάσκηση. Πρώτα πρέπει να δεχτεί τον πόνο σαν κάτι φυσιολογικό και ως ένα σημαντικό κομμάτι της προπόνησης και του αγώνα – «no pain, no gain» ! Η πραγματικότητα είναι ότι αν οι αγώνες τριάθλου δεν ήταν κάτι δύσκολο, δεν θα συνοδεύονταν από τόσο μεγάλη ικανοποίηση και το πιο πιθανό είναι να μην ασχολούνταν με αυτό το άθλημα οι άνθρωποι που επέλεξαν να γίνουν τριαθλητές.
Ο πόνος που αισθάνεται μπορεί επίσης να μειωθεί με το να παραμένει συναισθηματικά αποκομμένος από την προπόνηση και τον αγώνα ο αθλητής. Αυτό μπορεί να το καταφέρει χρησιμοποιώντας τον πόνο σαν πληροφορία κατά τη διάρκεια των προπονήσεων και των αγώνων. Ο πόνος του λέει πόσο σκληρά δουλεύει και αν αυτό που νοιώθει είναι λόγω της σκληρής δουλειάς ή κάποιου τραυματισμού. Με αυτή την πληροφορία, μπορεί ο αθλητής να προσαρμόσει τον ρυθμό του, να τροποποιήσει την τεχνική του, να αλλάξει την στάση του σώματός του, ή να μεταβεί σε άλλες τακτικές. Με αυτές τις αλλαγές, θα βοηθήσει στην μείωση του πόνου και ταυτόχρονα θα βελτιώσει σημαντικά την επίδοσή του.
Άλλη μια χρήσιμη μέθοδος να αντιδράσει στον πόνο του είναι να συνειδητοποιήσει ότι οι άλλοι γύρω του ομοίως νοιώθουν πόνο. Κάποιες φορές, ενώ είναι κοντά στον τερματισμό του αγώνα, μπορεί να τον θυμώνει το γεγονός ότι πονάει πολύ, κι εκείνη τη στιγμή να κοιτάζει τους άλλους αθλητές που μοιάζει να μην βιώνουν καμία απολύτως δυσκολία. Εκεί δεν θα πρέπει να ξεγελαστεί. Δεν μπορεί να δει μέσα τους ούτε να βιώσει την δική τους δυσφορία. Εξωτερικά, κι εκείνος μπορεί να φαίνεται καλά, ήρεμος, και συγκεντρωμένος, παρ` όλο που μέσα του μπορεί να περνάει μεγάλη δυσφορία και αγωνία. Αν λοιπόν πονάει αυτός, οι πιθανότητες λένε ότι πονούν και οι άλλοι αθλητές στην κούρσα. Αυτό και μόνο σαν σκέψη μπορεί να τον ανακουφίσει. Και μην ξεχνάμε ότι ο πόνος θέλει συντροφιά !
Μπορεί να κάνει δραστικά σωματικά βήματα για να μειώσει τον πόνο. Όταν το σώμα του αρχίζει να παλεύει, προσπαθεί να προστατευτεί από το πόνο με συστολή των μυών. Το σώμα δεν συνειδητοποιεί ότι αυτό το κάνει χειρότερo, οπότε αυτό που έχει άμεσα ανάγκη είναι να του πει να χαλαρώσει. Απλές τεχνικές κατά την προπόνηση και τον αγώνα, όπως διαφραγματικές αναπνοές, ανέβασμα και χαμήλωμα των ώμων κάθε λίγα χιλιόμετρα, περιστροφή των χεριών, τίναγμα των άκρων και διατήρηση χαλαρότητας του προσώπου, μπορεί να κάνουν μεγάλη διαφορά στον τρόπο που ανταποκρίνεται το σώμα στον πόνο.
Αυτό που λέει ο αθλητής στον εαυτό του για τον πόνο που νοιώθει, είναι αυτό που επηρεάζει την έντασή του. Ο θετικός εσωτερικός διάλογος όπως «Δυναμώνω σε κάθε μου βήμα», «Αυτό με κάνει πιο δυνατό» και «Δουλεύω καλά προς τους στόχους μου», όχι μόνο θα περιορίσει τον πόνο του, αλλά θα του φέρει και άλλα ψυχολογικά οφέλη συμπεριλαμβανομένων της αυξημένης κινητοποίησης, της μεγαλύτερης πίστης στον εαυτό του και τα πιο θετικά συναισθήματα.
Στον ίδιο βαθμό που τα αρνητικά συναισθήματα αυξάνουν την αίσθηση του πόνου, τα θετικά συναισθήματα έχουν το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα. Αν μπορέσει να συνδέσει ο αθλητής θετικά συναισθήματα όπως ο ενθουσιασμός, η χαρά και η εκπλήρωση με τον πόνο που αισθάνεται στην προπόνηση και τον αγώνα, θα μειώσει τον πόνο του και θα τον κάνει πιο ανεκτό και διαχειρίσιμο. Τα θετικά συναισθήματα δημιουργούν μεγαλύτερης διάρκειας θετικό εσωτερικό διάλογο και έχουν άλλα ψυχολογικά οφέλη όπως πιο ισχυρά κίνητρα και όλο και περισσότερη πίστη στον εαυτό. Σωματικά, τα θετικά συναισθήματα συμβάλλουν στην έκκριση ενδορφίνων ( που λειτουργούν σαν φυσικά αναλγητικά) και τα οποία όχι μόνο περιορίζουν την αντίληψη του πόνου αλλά στην ουσία μειώνουν τον σωματικό πόνο.
Το πιο αγαπητό θετικό συναίσθημα κατά την προπόνηση και τον αγώνα είναι η έμπνευση. Κάνει τον πόνο να μοιάζει μέρος μιας επικής πρόκλησης για επίτευξη στόχων. «Ο πόνος μου λέει ότι δουλεύω σκληρά και κάνω πρόοδο προς τα όνειρά μου στο τρίαθλο, προς την ικανοποίηση και την χαρά που αποτελεί πρωτογενές μου κίνητρό σαν τριαθλητής. Με στόχο αυτό, έχω μια διπλή τακτική που συνδυάζει θετικό εσωτερικό διάλογο και θετικά συναισθήματα. Όταν πονάω πολύ, χαμογελώ και λέω «καταθέσεις μωρό μου καταθέσεις» (η λέξη «μωρό μου» χρειάζεται στην προσφώνησή σου αλλιώς δεν θα λειτουργήσει). Το χαμόγελο δημιουργεί θετικά συναισθήματα και ενεργοποιεί την έκκριση των αναλγητικών ενδορφίνων και ο εσωτερικός μου διάλογος μου λέει ότι κάνω επενδύσεις στην καλή μου κατάσταση και έτσι θα μπορώ να κάνω αναλήψεις κατά τη διάρκεια του αγώνα (και σε αντίθεση με τα τσεκ επιταγών και τους λογαριασμούς, το τρίαθλο δεν έχει προστασία υπολοίπου) .
Σαν ειδικός, το μεγαλύτερο μάθημα που έχω πάρει και που λατρεύω να μοιράζομαι είναι ότι ο σωματικός πόνος που θα νοιώσει ο αθλητής (στην προκείμενη περίπτωση) στην προπόνηση και τον αγώνα, δεν συγκρίνεται σε καμία περίπτωση με τον συναισθηματικό πόνο που θα αισθανθεί αν δεν πετύχει τον στόχο του επειδή δεν κατάφερε να διαχειριστεί τον πόνο του.
Ioanna P. Theodorakopoulos, BA, MSc
Counseling Psychologist – psychotherapist
Fertility counselor
Head of counseling services of FEELWELLTODAY.com
Tel. 0030 210 6439010, +30 6936 54 26 70
e-mail: itheodorakopoulou@feelwelltoday.com, i.theodorakopoulos@ymail.com
